Et tu, Britain?

როდესაც 2009 წელს, აშშ-ის ახალარჩეულ პრეზიდენტ ბარაქ ობამას ჰკითხეს სჯეროდა თუ არა ამერიკული განსაკუთრებულობის, მან ტრადიციული, ანტიამერიკული და თავისუფალი სამყაროს ლიდერისთვის შეუფერებელი პასუხი გასცა:  „დიახ, მე მჯერა ამერიკის განსაკუთრებულობის, ისევე როგორც ვეჭვობ ბრიტანელებს სჯერათ საკუთარი განსაკუთრებულობის და ბერძნებს ბერძნული განსაკუთრებულობის.“ 2016 წლის 23 ივნისს აღმოჩნდა, რომ როდესაც საქმე ბრიტანეთის განსაკუთრებულობას ეხება, საქმე მართლაც სერიოზულადაა.

მართლაც რა იყო 23 ივნისის რეფერენდუმზე, ევროკავშირისთვის შუა თითის მაჩვენებელთა მთავარი არგუმენტი? მოკლედ თუ შევაჯამებთ, ის ჟღერს როგორც  „ჩვენ უკეთ ვიცით, როგორ ვიცხოვროთ“ და რატომ იციან სხვებზე უკეთ ცხოვრება? „ამას მოწმობს მაგნა კარტა, ვესტმინსტერული დემოკრატია, ეკონომიკური ლიბერალიზმი და 900 წლოვანი ფუნტი სტერლინგი“, როგორც ბრიტანეთის განსაკუთრებულობის, მისი იდენტობის განუყოფელი ნაწილი

ერთი შეხედვით ამ არგუმენტებში არაფერია საკამათო. თუ ზედაპირულად შევხედავთ, ევროკავშირის გაბერილი ბიუროკრატია, ბრიუსელის დიქტატი და განსხვავებული კულტურულ/ფასეულობრივი გარემოდან წამოსულ მიგრანტთა შემოდინება ლეგიტიმურად იწვევს გაერთიანებული სამეფოს მოქალაქეთა გულისწყრომას, რომელთა წინაპარსაც იმისთვის არ უშრომია ბელგიის დამოუკიდებლობისთვის, რომ ახლა ბელგიის დედაქალაქიდან მართავდნენ, ან მის მიერ გამომუშავებულ თანხას რუმინეთისა და ბულგარეთის მსგავსი ქვეყნების ეკონომიკის გასაჯანსაღებლად ხარჯავდნენ.

მაგრამ რამდენად სამართლიანია ამ ყველაფერში ევროკავშირის დადანაშაულება? რამდენად მიზანშეწონილია ამ მიზეზების გამო ევროპული ოჯახიდან გაქცევა? რამდენად რეალისტურია „გასვლის“ მომხრეთა ოპტიმიზმი ბრიტანეთის ნათელ მომავალთან დაკავშირებით?

სამწუხაროდ, ბრიტანელი ამომრჩევლის ქცევამ დაგვანახა, რომ საყოველთაო დემოკრატია, მისი ყველა დადებითი მხარის მიუხედავად, კვლავ რჩება პოპულისტებისა და დემაგოგების უკანასკნელ თავშესაფრად. დიახ, ქვეყანაში სადაც ცინიზმი თამამად შეიძლება გავიდეს ეროვნული სპორტის კატეგორიაში, თურმე მაინც შესაძლებელია მხარი დაუჭირონ ისეთ პათეტიურ შარლატანს როგორიც ნაიჯელ ფარაჯია, ან „მინდა-ვიყო-XXI-საუკუნის-მაკიაველი“-ს, ბორის ჯონსონს. ეს კი კიდევ უფრო მძაფრად მიგვანიშნებს იმ ხიფათზე, რაც შეიძლება მოჰყვეს ბორის ჯონსონზე გაცილებით უწიგნური, მოუქნელი და ბრიყვული აკვიატებებით შეპყრობილი მეგალომანიაკის აშშ-ის პრეზიდენტად არჩევას

სინამდვილეში, „ბრექსიტის“ მომხრე დაჯგუფებამ დიდებულად გამოიყენა ევრობიუროკრატების სრული ჩავარდნა ახლო აღმოსავლეთში და ჩრდილოეთ აფრიკაში არსებულ მიგრანტთა კრიზისთან დაკავშირებით და არ დაუკონკრეტებიათ, როგორ აპირებენ ამ პროცესის შეჩერებას. შეიძლება, ისლინგტონში მცხოვრებ ერთ-ერთი ბაბუ ფიქრობდა კიდეც, რომ ავიამზიდით მიადგებოდა ლევანტის სანაპიროებს და ისე აიძულებდა დანებებას ურჯულოებს, როგორც 1898 წელს ზანზიბარში, მაგრამ შემდეგ ტკბილ ძილში წასულს გამოეღვიძა.

დემაგოგიის კლასიკური ნიმუში ასევე იყო ციფრებით მანიპულირებით მოსახლეობისთვის ოსტატურად გზის აბნევა. მათ შორის საპატიო ადგილს იკავებს გაერთიანებული სამეფოს მიერ ევროკავშირისთვის წლიურად გადასახდელი 20 მლრდ ფუნტი სტერლინგის (სინამდვილეში 2015 წელს ეს არ აღემატებოდა 8.5 მლრდ ფუნტს სტერლინგს, რაც გაერთიანებული სამეფოს მშპ-ის დაახლოებით 0.4%-ია) ან „ყოველ კვირას ბრიუსელისთვის გასაგზავნი 350 მლნ ფუნტი სტერლინგის ეროვნული ჯანდაცვის სისტემაში დაბრუნების“ დაპირების მითი, რომელიც ნაიჯელ ფარაჯმა მეორე დღესვე გადათქვა.

ის, რომ დიდმა ბრიტანეთმა ზურგი აქცია კაციობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე უკეთილშობილეს, ერთიანი ევროპის (არსებული ხარვეზების მიუხედავად) იდეას, შეგვიძლია ასევე ჩავთვალოთ როგორც გაქცევა იმ პასუხისმგებლობიდან, რაც ეკისრებოდა ერთიან ევროპას. რა იქნება პოსტ-ევროკავშირული ბრიტანეთის როლი მსოფლიოში? ავსტრალიასთან ახალ ზელანდიასთან და თანამეგობრების სხვა „ზესახელმწიფოებთან“ კავშირების გაღრმავების გზით ახალი ალიანსის ჩამოყალიბება? თუ საკუთარი ვალდებულებების შეკვეცა და „ბრწყინვალე იზოლაციონიზმის“ ეპოქასთან ფლირტი?

სამწუხაროდ, ჩანს რომ მეორე…

არანაკლებ სამწუხაროა, რომ „ბრექსიტელთა“ ბანაკის მიერ გაჟღერებულ, ემოციაზე დაყრდნობილ და ძირითადად „გვირაბის ბოლოს სინათლე გამოჩნდება“-ზე დამყარებულ არგუმენტებს იზიარებს ქართველთა ნაწილიც, სადაც დომინირებს ის აზრი რომ ბრიუსელის კანჭებისგან თავდახსნილი ბრიტანეთი შეძლებს საკუთარ კუნძულზე ლიბერტარიანული სამოთხის ჩამოყალიბებას ყველა თანმდევი სიკეთით. სინამდვილეში, ბრიტანეთი ზუსტად ისე შეძლებს ამის გაკეთებას, როგორც 1970-იანების დასაწყისში, როდესაც არაევროკავშირის წევრი (და ბრიუსელის მარწუხებიდან თავისუფალი) ქვეყანა ამაყად ატარებდა „ევროპის ავადმყოფი კაცის“ სტატუსს, ეკონომიკური სტაგნაციისა და სრული უპერსპექტივობის გამო.

მეორე, ასევე კომიკური არგუმენტი ბრიტანეთის მიერ ძველი ძლევამოსილების დაბრუნება და გლობალური როლის აღდგენაა. კანონმორჩილ ბრიტანელებს  ამ საკითხზე საფრანგეთის ნებართვის აღება მოუწევთ, რადგან მათი ერთადერთი მოქმედი ავიამზიდი საფრანგეთთან ერთობლივ მმართველობაშია (დაგამშვიდებთ: ნელსონმა ტრაფალგარზე მეორე თვალიც ამოითხარა და ამას ვერ ხედავს).

ვითარების საერთო შეფასება გვაჩვენებს, რომ ამ ეტაპზე ბრიტანეთს არ გააჩნია არც ეკონომიკური არც სამხედრო და პოლიტიკური წინაპირობა რაც შექმნიდა „ბრიტანული აღორძინების“ პერსპექტივას. პირიქით, ქვეყანას მოუწევს უფრო მკაცრ პირობებში ევროკავშირთან ურთიერთობების დალაგება, საბოლოოდ მისი მოთხოვნების დიდი ნაწილის მიღება და ეს მაშინ, როდესაც მას აღარ ექნება ხმა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში.

ბრიტანეთის გადაწყვეტილება უარყოფითად აისახება ევროკავშირის შიგნით მიმდინარე პროცესებზე. ერთის მხრივ, ეს გააძლიერებს გერმანიის გავლენას და შეასუსტებს მგზნებარე ევროფედერალისტების დამაბალანსებელი ევროსკეპტიკოსების პოზიციებს ხოლო მეორეს მხრივ ხელს შეუწყობს ევროპაში მოქმედი ნაციონალისტური და უმეტეს შემთხვევაში პრო-პუტინისტური ძალების გააქტიურებას, რომლებიც დღის წესრიგში დააყენებენ საკუთარი ქვეყნების გასვლის საკითხსაც და საფრთხეს შეუქმნიან საერთო ევროპულ სტაბილურობას.

ბრიტანეთის, როგორც ამ ეტაპზე მკაფიოდ ანტირუსული პოზიციების მატარებელი აქტორის გასვლა, ასევე შეასუსტებს ევროკავშირის ერთიან პოზიციას რუსეთთან დღეს არსებული სასაცილო, მაგრამ მაინც სანქციების გახანგრძლივების შესახებ. ამასთან, სავსებით შესაძლებელია, რომ ბრიტანეთის ხელისუფლებაში იზოლაციონისტურად განწყობილი ძალების მოსვლის შემთხვევაში, მსოფლიომ კიდევ ერთხელ იხილოს „გულითადი შეთანხმება“ ბრიტანეთსა და რუსეთს შორის.

ერთ-ერთი უმთავრესი ფაქტორი, რის გამოც „ბრექსიტი“ წარმოადგენს პუტინის უმნიშვნელოვანეს გამარჯვებას არის ის, რომ ამით საფუძველი ჩაეყარა ერთიანი ევროპის, როგორც რუსეთის საპირწონე მძლავრი იდეოლოგიური პოლუსის რღვევა. სუკ-ის ვიცე-პოლკოვნიკისთვის გაცილებით მარტივი და მისაღებია დანაწევრებულ ევროპასთან საქმის დაჭერა, ვიდრე მონოლითურ, თუნდაც სუსტი პოზიციით მოსაუბრე გაერთიანებასთან. აღმართეთ ბოკალი ვლადიმირ ვლადიმის ძევ, თქვენმა მოწინააღმდეგემ თავად დაიხალა ფეხში ტყვია.

საბოლოოდ, ჩემნაირი ანგლოფილისთვის საკმაოდ მძიმე სანახავია, თუ როგორ იწყება რღვევის პროცესები თვითონ გაერთიანებული სამეფოს შიგნით. დღეს შოტლანდიას აქვს ლეგიტიმური მიზეზი კვლავ დააყენოს საკითხი გაერთიანებული სამეფოდან გასვლის შესახებ და იგივე შეუძლია ჩრდ.ირლანდიასაც. შედეგად, შესაძლოა ვიხილოთ იმ ქვეყნის დანაწევრება რომლის შექმნილ იმპერიაში „მზე არასოდეს ჩადიოდა“.

შეჯამებისთვის:

• 23 ივნისის რეფერენდუმზე საღ აზრს აჯობა პოპულიზმმა და დემაგოგიამ;
• ბრიტანეთის გასვლით დარტყმას მიიღებს ევროპული იდეა;
• ევროპული იდეაზე დარტყმით იხეირებს რუსეთი და იზარალებს საქართველო/უკრაინა;
• დღის წესრიგში დგება გაერთიანებული სამეფოს დაშლა;
• ბრიტანეთი ვერ გახდება ეკონომიკური გიგანტი;
• ბრიტანეთი ვერ გახდება სამხედრო გიგანტი;
• ბრიტანეთის ხელისუფლებაში შესაძლოა მოვიდნენ იზოლაციონისტები;
• ბრიტანეთის გადაწყვეტილება ქმნის სახიფათო პრეცედენტს, რითაც ისარგებლებენ ნაციონალისტურ/პრო-მოსკოვური ძალები, რომლებიც მზად იქნებიან გავლენის სფეროების გადასანაწილებლად (ეს რას ნიშნავს? იხ. XIX საუკუნე. ჩვენ ვის გავლენის სფეროში მოვხვდებით? იხ. ჩვენი ახალი და უახლესი ისტორია).