გორელი ბრაუნაუში

ისტორიის ნებისმიერი მოყვარული ავსტრო-უნგრეთის იმპერიის (სიტყვა ყოფილი არ გამომრჩენია, ჩემთვის ის კვლავ ძველი, მრისხანე ჰაბსბურგების იმპერიაა, მოდიფიცირებული ტერიტორიული დაყოფითა და ოდნავ სახეცვლილი ადმინისტრაციული სისტემით) მიწებზე ფეხის დადგმამაც კი შეიძლება სიამოვნებით შეაკანკალოს. იმის წარმოსადგენად, რომ ეს სწორედ ის ადგილია სადაც ოდნავ სამხრეთ-აღმოსავლეთით ნაშობი დასავლური ცივილიზაცია გაიფურჩქნა, თვალების მაგრად დახუჭვა და ფანტაზიებში წასვლა სულაც არაა საჭირო. პირიქით. უხეშად და ხარბად უნდა შეხედო იმ ნატიფ ნაგებობებსა და ადგილებს, რომელთა შესახებ მხოლოდ წიგნებიდან გსმენია და რომელთა სილამაზემაც შეიძლება დაახლოებით ისეთი ბგერები გამოგაცემინოს, როგორიც მეექვეკლასელს პლეიბოის უახლესი ნომრის ფურცვლისას.

ვენა ეს ქალაქი მუზეუმია. მისი ცენტრალური ნაწილი, სადაც განსაკუთრებით უხვადაა თავმოყრილი არქიტექტურული შედევრები, ესთეტიური ტკბობის გარდა კისრის კუნთების ტკივილსაც გჩუქნის, ვინაიდან შეუძლებელია  უემოციოდ, უმოძრაოდ უყურო იმ შედევრებს რომელთა ამგებებზე ფიქრისას სიტყვა დიდოსტატი ფერმკრთალდება, რადგან ეს სულაც არაა ის სიტყვა, მათ გენიას რომ სათანადოდ აღწერს. შედიხარ წმინდა სტეფანის საკათედრო ტაძარში და მომენტალურად აცნობიერებ თუ როგორ და რატომ იყო ეს ქვეყანა კათოლიციზმის ბურჯი და მადლიერებით იხსენებ ფიქრებში მამაც პოლონელებს იან სობიესკის მეთაურობით, რომელთაც ოტომანთა ველური ურდოებისგან იხსნეს ქრისტიანობის ეს მარგალიტი. ბავშვური აღფრთოვანების გრძნობა გეუფლება ვენის ოპერისა და თეატრის შენობების წინ ჩავლისას, როდესაც გულისფანცქალით და თავშეკავებული მღელვარებით უმზერ იმ გოროზ სახელებსა და მონუმენტებს, რომელთაც შექმნეს ცივილიზაცია, შექმნეს იმპერია, შექმნეს დასავლეთი!

და ამავდროულად თვალში საოცრად უშნოდ გეჩხირება საბჭოთა  „განმათავისუფლებლებისადმი“ მიძღვნილი ობელისკი, სადაც იმ ადამიანთა გვარებია ამოტვიფრული რომელთაც მილიონობით ქალი გააუპატიურეს მათი ბინძური ჩექმით დამორჩილებულ ქვეყნებში და ძარცვეს მდიდრული გერმანული მიწები, თუმცა საპასუხო რისხვის ნაცვლად, მადლიერება მიიღეს. ამაყი ჰაბსბურგების მიწაზე, უთავმოყვარეობის ამ სიმბოლოს არსებობა ნამდვილად გულსატკენია. თუკი ვინმეს აინტერესებს ხუროთმოძღვრული დემოტივატორი, შეუძლია იხილოს.

ვენის ბრწყინვალებასთან შედარებით ზალცბურგი შედარებით მოკრძალებულ შთაბეჭდილებას ტოვებს, თუმცა როდესაც იქ მოცარტის დაბადების ადგილია ამასაც გადაიტან და იმასაც, რომ დაკავებული ჰოსტელების გამო, წვიმიან ზალცბურგში არც თუ ისე რომანტიკული ღამის გარეთ გატარება გიწევს. ამას დავუმატოთ ღამის სამ საათზე კლუბებიდან გამოშლილი ახალგაზრდობა, რომელთაც ჩემი მეგობრის ენამოსწრებული გამონათქვამის თანახმად, ზალცბურგი ‘ზასბურგად’ გადააქციეს და უშვერად არწყიეს იმ შენობების წინ სადაც ერთ დროს შთაგონებული მოცარტი და ძმანი მისნი დააბიჯებდნენ. ჭეშმარიტად: O tempora, o mores!

მოცარტის მუზეუმი პატარა, თუმცა დატვირთულია. სასიამოვნო შთაბეჭდილებას ამძაფრებს სახლის ყველა კუთხიდან გადმოღვრილი სასიამოვნო მელოდია, რა დროსაც სურვილი გიჩნდება ვინმე მეცხრამეტე საუკუნეში მცხოვრები ავსტრიელი ბარონი დაიმარტოხელო და სადოვასთან წარუმატებელი ბრძოლის დეტალებზე სევდიანი გამომეტყველებით ესაუბრო, ანაც სასახლის კარის ინტრიგები გამოკითხო, რეალურად კი ხელში გაკრეჭილი და ფოტოაპარატის მომაბეზრებლად მოჩხაკუნე ჩინელი (იაპონელი/კორეელი/ტაივანელი/) ტურისტი შეგრჩება.  სასიამოვნოა, როდესაც დასავლური კლასიკური მუსიკის კორიფეს ამდენი ადამიანი აფასებს, სამწუხაროა, რომ მათი უმრავლესობა ევრაზიის აღმოსავლეთ სტეპებიდანაა.

ავსტრიული ოდისეის სანახაობრივად ყველაზე უინტერესო, თუმცა ემოციურად ერთ-ერთი ყველაზე დატვირთული ნაწილი ბრაუნაუში ჩასვლა იყო, რაც ორმაგად მნიშვნელოვანია გორში დაბადებული ადამიანისთვის. ჰიტლერის დაბადების ადგილას მიყრდნობილს ანგარიშმიუცემლად მეცინებოდა (თუმცა სასაცილო არაფერი იყო, ნამდვილად) იმის წარმოდგენისას, თუ როგორ შეანარცხა ორი დიდი ერი ერთმანეთს, ამ ორ მიყრუებულ ადგილას დაბადებულმა არამზადამ. შესაძლოა სიცილის მიზეზი იმ ბრაუნაუელების გამომეტყველება იყო, რომელთაც ალბათ ვერ გაეგოთ რაში აინტერესებდა ორ წვერგაუპარსაც ქართველს ჰიტლერის დაბადების ადგილი, ან სულაც ბრაუნაუში გახსნილი თურქული საშაურმე (ო, წმინდაო ღმერთო!) მაგრამ მთავარი ეს სულაც არაა. მთავარი ისაა, რომ ის ოცნება ავისრულე, რომელსაც 1 წლის წინ ვერც წარმოვიდგენდი და იმ ადგილას დავადგი ფეხი, სადაც პატარა ფიურერის ბღავილი მეზობლებს აწუხებდა.

პ.ს. სურათებს მოგვიანებით ავტვირთავ.

ღმერთო, დედოფალს რომ დაიფარავ, არც ბრიტანეთი დაივიწყო

მართლა გეუბნები ღმერთო, გულწრფელად.

შთაბეჭდილებებით დახუნძლული დავბრუნდი გაერთიანებული სამეფოს დედაქალაქის და იქაური ცოდნის ქალაქის, ოქსფორდის მონახულების შემდეგ. სიმპათიები და კეთილგანწყობა ამ პატარა კუნძულის და მისი მაცხოვრებლების მიმართ არც აქამდე მაკლდა, თუმცა გაგონილს ნანახი რომ ჯობია, ამ გამოთქმამ აქაც ივარგა.

დავიწყებ იმით, რომ პირველი სასიამოვნო შეგრძნება საფრანგეთ – ინგლისის დამაკავშირებელი წყალქვეშა სარკინიგზო გვირაბიდან ამოსვლის შემდეგ გეუფლება. ქრება ყურების ტკივილი, მოსაბეზრებელი სიბნელე და კაშკაშა სინათლის ფონზე მწვანედ ახასხასებული ცამოწმენდილი (!) ალბიონი გეგებება, მინდორზე ცხვრების სიმრავლეა, რომელთა დიდი წინაპრებიც ევროპას ამარაგებდნენ მატყლით, კიდევ ცოტაც წმინდა პანკრასის სადგურზე ვჩერდებით, რომელსაც სტერეოტიპულად წმინდა ინგლისური იერი დაჰკრავს შიგნიდანაც და გარედანაც, ოლიმპიური 5 რგოლი კი შეგვახსენებს, რომ ერთ წელიწადში სამყაროს დაღუპვის კი არა, ადამიანთა ძალის, ნიჭის, მოხერხებულობის და სიმტკიცის კიდევ ერთხელ ზეიმის მომსწრენი გავხდებით.

შთაბეჭდილებების ძებნამ დიდხანს არ მოგვიწია. წმინდა პანკრასის სადგურს კინგს კროსის ის სადგური ესაზღვრება, რომელსაც ჯოან როულინგის მიხედვით ლონდონელი ჯადოქრები იყენებდნენ ჰოგვორსტში გასამგზავრებლად. თუმცა მე როგორც მაგლს, რა ხეირი?

პირველი დღე სეირნობას მივუძღვენით, მოვინახულეთ ცნობილი ჰაიდ პარკი და ბუკინგემის სასახლე, გავისეირნეთ ოქსფორდსტრიტზე და პიკადილის მოედანზე და რა თქმა უნდა წუთით არ შეგვიწყვეტია ტკბობა შთამბეჭდავი ინგლისური არქიტექტურით. ვიმგზავრეთ გადაჭედილი ‘Double – Decker’ – ით (საოცარი დეჟავიუს გრძნობა: ავტობუსმა რომ გააჩერა, უკანა კარიდან ავედით, მძღოლმა კი გამოგვძახა, რომ ყოველთვის წინიდან უნდა ავსულიყავით. დაახლოებით იმის მსგავსი იყო, თბილისში რომ ყვიროდნენ: უკანა კარი გააღე და გადავიხდი)

ლონდონის მეტრო, ეს კიდევ ცალკე საოცრებაა. თავი რომ გავანებოთ იმას, რომ მსოფლიოში უძველესია, დარწმუნებული ვარ, რომ მსოფლიოში ყველაზე დახვეწილიცაა და ალბათ ტრაგიკულიც 2005 წლის ტერაქტების შემდეგ, რომლის მსხვერპლთათვის მიძღვნილი მემორიალური დაფა, სწორედ კინგს კროსის სადგურზეა, აფეთქება კი ამ სადგურსა და ჩვენი ჰოსტელის უკან მდებარე მეტროსადგურ ‘Russel Square’  – ს შორის მომხდარა.

თუმცა, ნებისმიერ ისეთ ქალაქში ჩასვლისას, რომელსაც სულ მცირე ისტორიული ღირებულება მაინც გააჩნია, მოუთმენლად ველი იმ შეგრძნებას, რასაც ისტორიის გაცოცხლება ჰქვია. ადვილი წარმოსადგენია, თუ რა მასშტაბებისაა ეს შეგრძნება ლონდონში. უაითჰოლზე სიარულისას ჩემი თავი მე აღარ მეკუთვნოდა. გაერთიანებული სამეფოს საგარეო და თანამეგობრობის საქმეთა სამსახურის (მოკლედ foreign office) გრანდიოზული შენობა, გოროზად გიმზერს და მკაფიოდ, დამარცვლით გეუბნება: ‘დიახ, სწორედ აქ, ჩემ ტალანებში იჭედებოდა ევროპის და მსოფლიოს ბედი, აქ იქმნებოდა და ნადგურდებოდა ქვეყნები, აქედან ნაწილდებოდა სიმდიდრე, აქ იწერებოდა ისტორია!’ გაიხედავ გვერდით და თვალს დიდი ბრიტანეთის თავდაცვის სამინისტროს პირმოქუფრული შენობა მოგხვდება, რომლის წინაც პირველი და მეორე მსოფლიო ომის გმირთა წარბშეჭმუხნული სახეებია ნაქანდაკები. დაუნინგ სტრიტი კი ტურისტებისთვის დაკეტილია, ბატონი პრემიერი არ უნდა შეწუხდეს.

ისტორია აქ ყველგან იგრძნობა, იმპერიული ისტორია თითქმის ყველგან. თავიდან ვცადე, მსოფლიო ომებისათვის მიძღვნილი მემორიალების დათვლა, მაგრამ 15 რომ ავცდი სათვალავი ამერია და თავი გავანებე. ბრიტანეთში ამაყობენ საკუთარი დიდებული ისტორიით და გმირებით. ის სიტყვები და ფრაზები, რასაც მადლიერი ბრიტანელი ხალხი სამშობლოს და მეფის დამცველებს უძღვნის, ნებისმიერი ადამიანის გულის შეძვრას შეძლებს.

ამ დიდებული ადგილის გვერდითაა პარლამენტი, ბიგ ბენი და ვესტმინსტერი, როგორც დიდი ბრიტანეთის დემოკრატიის, გამძლეობის, რწმენისა და სიდიადის სიმბოლოები. ჩერჩილის ძეგლის წინ გახსენდება მისი მონუმენტური სიტყვები: “I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat.” და ნაცისტური გერმანიის გაუჩერებელი სამხედრო საჰაერო ძალების წინააღმდეგ მებრძოლი და მათი საყვარელი კუნძულის დამცველი ერთი მუჭა, თავგანწირული ბრიტანელი პილოტები.

რადგან ჩემს იქ ყოფნას ბზობის კვირადღე დაემთხვა, შანსი ხელიდან არ გამიშვია და ვესტმინსტერში წირვასაც დავესწარი. სანახაობა და ცერემონია დიდებულია, კათოლიციზმის ბრწყინვალება, პროტესტანტული ელფერით და პასტორის ხავერდოვანი, თბილი ბრიტანული აქცენტით. შეგრძნებას ისიც ამძაფრებდა, იმ ადგილას სადაც მე ვიჯექი, ერთ კვირაში ბრიტანეთის სამეფო ქორწილის დროს, რომელიმე ლორდი ან თავად სამეფო ოჯახის წევრი დაიკავებდა.

ლონდონური ცხოვრების რიტმი გასაოცარია. ჩემთვის, როგორც გორში დაბადებულ გაზრდილი კაცისთვის ეს ნამეტანი აღმოჩნდა. აქ მართლა იგრძნობა სამყაროს ცენტრობა და იგებ ბრიტანულ ევროსკეპტიციზმსაც  – მართლაც და როგორ შეიძლება ბრიუსელიდან მომავალი დირექტივები არ გეზიზღებოდეს, ამაყად მოფრიალე ‘იუნიონ ჯეკის’ შემხედვარეს, როდესაც იცი, რომ ეგ ქალაქი ერთ დროს იმიტომ იქცა დამოუკიდებელი სახელმწიფოს დედაქალაქად, რომ შენ პაპის პაპას სურდა ასე.

პოსტი ძალიან რომ არ გაგვიგრძელდეს, ორი სიტყვით ოქსფორდსაც შევეხები. ადგილი სადაც ცოდნის და სიძველის ნაზავი ქმნიდა და ქმნის თანამედროვეობას. ჯერ იმ დონეზე არ გავთავხედებულვარ, რომ ოქსფორდის აღწერის ტვირთი ვიკისრო. უბრალოდ გაგაფრთხილებთ, რომ არ გაბედოთ მანდაურ წიგნების მაღაზიაში სავსე ჯიბით შესვლა, რადგან ჩემი თვიური სტიპენდიის 15% მანდ დავტოვე.

ამ პოსტით ჩემ ბრიტანულ შთაბეჭდილებებს ვერ ამოვწურავ. იმედია მექნება დრო, რომ დავწერო სხვა კუთხით დანახულ ბრიტანეთზე და იმ სასაცილო შემთხვევებზე რაც იქ გადაგხვდა (როგორიც იყო ‘ასეთია ქურდი კაცის ბედის’ მღერა ოქსფორდის ქუჩებში და უსახლკაროდ დარჩენილი ორი ქართველის ღამის თავგადასავალი ლონდონში)